«Шеврон» компаниясының Қазақстанда жұмыс істеп жүргеніне 20 жыл болды. Бұл компания әр өзінің бар жерінде көптеген әлеуметтік бастаулар мен жобаларды іске асырып жүретінімен танымалы. Қазақстанда болса, «Шеврон» мектептерге, ауруханаларға және басқа да әлеуметтік мекемелерге көмек көрсетеді. Бүгін біз «Шеврон» компаниясының Үкіметпен және қоғаммен байланысу жөніндегі бөлім Директоры Зикибаев Еркін Еслямовичпен сұхбастасып отырмыз.
«Шеврон» компаниясы Қазақстанның қандай аймақтарында жұмыс істеп жүр?
«Шеврон», міне, жиырма жыл ағым бойы Қазақстанда табысты жұмыс істеп жүрген, және қазіргі таңда елдің екі ең үлкен мұнай жобалары – Атырау облысындағы Теңіздің (50%) және Батыс Қазақстан облысындағы Қарашағанақтың (18%) акцияларын ұстап отырған жетекші жеке мұнай өндіретін компания болып табылады. «Шеврон», және тағы, Каспий Құбыр жүргізу Консорциумының ең үлкен жеке акционері (15%) болып табылады да, және Атырау қаласындағы полиэтиленді құбырлар зауотына (100%) ие болып отыр.
Сіздер тек мұнай шығарып және оны өндірумен ғана шұғылданасыңыздар ма, жоқ, энергетикалық индустрияның басқа салаларында да жұмыс істейсіңіздер ме?
Компания балама және қайта жаңарту қуат көздері болашақта тұтынушылардың энергияға қажеттенулерін қанағаттандыратында маңызды болады, деп санайды, сондықтан, балама қуат көздерін дамыту бойынша, оның ішінде геотермалдық, күндік, желдік, биоотын энергетикасымен, отын элементімен, күндік батареялармен, көлік және энергетикалық технологияларға арналған сутектік отынмен үнемі жұмыс істеп жатады.
Қазақстандағы біздің әрекетіміз, солай-ақ, мұнайгаздық жобаларынан тыс шығады. Қазіргі таңда «Шеврон» қайта жаңартылып жатқан қуат көздер секторына, әсіресе, шел энергетикасына қаржы салып отыр. Жел қуатынан алатын пайда даусыз. Ол таза, мол және қайта жаңартылатын нәрсе. Электроқуат қандай да болсын басқа табиғи ресурстарды пайдаланусыз және көшет газдарын шығармаусыз өндіріледі.
Ақырғы екі жыл арасында «Шеврон» Қазақстанның түкпір-түкпір аймағындағы жел электрстансиясын салуға келетін бірнеше аулаларына бағалау өткізіп шықты. Нәтижесінде, Астана қ. солтүстік-шығыс жақа 150 км жерде орналасқан Ақмола облысындағы Ерейментау қаласының қасындағы аула таңдалуға жатты. «Шевронның» жел электрқуат өндіру жөніндегі «Самал» жел электрстансиясы» атты жобасы алғашқы Америка Құрама Штаттарынан тыс шыққан объектісі, және Қазақстандағы желэлектрстансиясының алғашқыларының бірі болады. Оның жобалық қуаттылығы 30 МВ аз емес құрайды. «Самал» Ақмола облысындағы шетел инвистицияларды пайдаланумен жасалған ең үлкен жобалардың бірі болады. Қазір бағалау сатысының басында тұрған жоба қайта жаңарту қуат көздерін пайдалану жөніндегі Қазақстан Республикасының стратегиялық бастбастауын қолдайды.
Сіздердің компанияларыңыз істеп жүрген аймақтардың инфрақұрылымын жақсарту дәстүрі қайдан туды?
Әлеуметтік серіктестік, әр түрлі мәдениеттерді құрметтеу және «Шеврон» компаниясы өзінің бизнесін жүзеге асырып жүрген ел азаматтарының саулығына қамқорлық біздің әрекетіміздің ажыратылмайтын бөлімі болып табылады. Компанияның әлеуметтік бағдарламасы біздің жұмыс істеп жүрген ел мен аймақтар тұрғындарының адамгершілік және институционалды әлеуетін дамытуға – ол жұмыс орындарын орнатуға, жаңа әдістерді дамыту және жергілікті тұрғындардың өмірлік сапасын жоғарлатуға бағытталған.
Ақырғы екі онжылдың ішінде «Шеврон» және оның еншілес кәсіпорындары «Тенгизшевройл» (ТШО) мен «Қарашағанақ Петролеум Оперэйтинг» (ҚПО) Қазақстанның барлық түкпіріндегі әлеуметтік саласының дамуына 500 млн АҚШ долларын инвестициялаган. Одан басқа, «Шеврон» елдің әр түрлі аймақтарына – білім саласына, мамандық деңгейді көтеруге, тұрғындардың маңызды қажеттілектерін қанағаттандыруға, шағын және орта бизнесті дамытуға пайда ететін ұзақ уақыттық әлеуметтік бағдарламаларды ынтагерлікпен өзгертіп атқаруды жалғастыруда.
Шетелде қайырымдылық дәстүрінің ұзақ тарихы бар және кең таралған. Осы қайырымдылық әрекеттің саласында жағдай өзгеретін бе?
Әлемде одақтастықтан әлеуметтік жауапты тәртіпті талап ететін және өздерін тек өндіріс қызметі саласында ғана емес, әлеуметтікте де жауапкершілікті ұстайтын компанияларға өздерінің қаражаттарын салатын инвесторлар саны жаппай өсуде. Зерттеулер нәтижелері этикалық норманы ұстамайтын компания дәрежесінің түсуі мен оның акциясы бағасының төмендеуінің тікелей байланысы барлығына көрсетеді.
Әлемдік тәжірибе әлемдік қор нарығына шыққан компаниялар қоғамның қаржылық, экологиялық және әлеуметтік күтулеріне сәйкес келу керектігін көрсетеді. Басқаша айтқанда, компания өзінің бизнес-этикасын жасау керек те, заңнамалық минимумның шегінен шығатын өз еркінімен қоғамның дамуына үлес қосып отыру керек: жауапкершілікті, іскер серіктестік, жұмыспен қамтушы, азамат және әлеуметтік өзара қарым-қатынастардың қатысушысы болу керек.
Белгілеп кету керек, жалпы, әлемдегі бизнестің әлеуметтік жауапкершіліктігі эволюция сатысының бірнешеуінен өтті: таза келісімшарттық міндеттемені атқарудан бастап, корпоративтік мейірбандықтан корпоративтік жауапкершіліктікке өтіп оның жоғары түріне – ғаламдық корпоративтік азаматтыққа шықты.
Сіздердің жұмыс істеп жүрген аймақтарыңыздағы адамдардың өмірін жақсартудың жобасын қалай таңдайсыңыздар?
Бәрінен бұрын, белгілеп кеткіміз келіп отыр, Қазақстандағы «Шеврон» өкілдігі өзінің әлеуметтік бастамаларын өзінің еншілес кәсіпорындары ТШО мен ҚПО-ның ауқымды әлеуметтік бағдарламасына қосымша жүзеге асыруда. Компанияның әлеуметтік бағдарламалары үш негізгі бағыттарда жүзеге асырылады:
- Негізгі адами қажеттіліктеріне қанағаттандыру
- Білім және оқыту
- Шағын және орта бизнесті дамыту
Қазақстан тәуекелсіздігінің алғашқы жылдары «Шеврон» бағдарламалары, негізінде, білім, денсаулық сақтау және әлеуметтік қорғаудағы әбден маңызды қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағытталған қайырымдылық мінездемеде жүрді. «Шеврон» соғыс және еңбек ардагерлеріне, және тыл еңбеккерлеріне атаулы көмегін жүзеге асырған бірінші шет компаниясы болды. Біз Жеңіс күнінің құрметіне мерекелік кездесулер мен концерттер ұйымдастырдық, азық-түліктік кәрзенкелерді апардық, санаторияларға путевкалар бердік, территорияларды әшекейледік және біздің қымбатты ардагерлерді көтермелеу үшін басқа да көптеген мейірімді істер жасадық.
Біз әлеуметтік бағдарламаны іске асыруды және тұрғындардың осал топтарына көмек көрсетуді жалғастыра бердік, бірақ сонымен қоса, осындай сияқты көтермелеулердің тұрақты даму үшін ұзақ мерзімді болашағының болуы мүмкін еместігін түсінетінбіз. Сондықтан, біз адамдарға оладың негізгі қажеттіліктеріне қанағаттандыруда ғана көмек бере қоймай, адамдарда, соның арқасында олар өз тағдырларын өздері жасай алатын жаңа дағды мен білім қалыптастыруға ықпал жасай бастауды шештік.
Солай, 2000-шы жылдың басына қарай біз өз әлеуметтік бағдарламамызда жаңа шешімге қисынды келдік – жеке адамдардың жаңа білім, дағды және қабілетін сияқты, солай-ақ, қоғамдық ұйымдардың ұйымдық потенциалын дамыту арқылы көмек көрсету. Уақыт біздің тәсілдемеміздің дұрыстығын дәлелдеп отыр.
Бүгін, жаңа стратегия салдары ретінде, біздің бағдарламаларымыз балалық үйлердің және мектеп-интернаттардың оқушыларына, олардың өмірлеріндегі алғашқы кәсіби бағдарлануларын алуға көмектесіп отыр, олардың болашақ кәсіби таңдаулары саналы және талап етілген болу үшін. Біз жұмыссыз әйелдер мен қыздарға замануи еңбек нарығында талап етілген мамандықтарды меңгеруге көтермелеу көрсетіп жүрміз. Біз оқушылар мен студенттерге, оларға стипения мен жабдықтарды ұсына, көмектесіп жүрміз, олардың қоршау ортамызды қорғау мен энергосақтау саласында жасалған жаңашыл идеялары мен шығармашылықтарына жағдай жасап жүрміз. Біздің компания кәсіпөнершілерді, халық шеберлерін, олардың тауарларының сапасын жақсартуда көтермелей, оларға мининесиелер беріп өздік бизнестерін ашуға және сауатты маркетинг өткізуге көмектесе, Қазақстанның бай мәдениет мұрасын қорғау ісіне маңызды үлес қосып жатыр.
«Шеврон» компаниясы осы жобалармен өзі ғана айналысып жүр ме? Немесе орында Сіздердің серіктестеріңіз бар ма?
Біздің әлеуметтік жобалар өмірге жергілікті және орталық мемлекеттік өкімет органдарымен, республиканың тұрғындарымен және мемлекеттік емес және халықаралық ұйымдармен серіктесудің арқасында асырылып жатыр. «Шеврон», Қазақстанда көп жылдар жұмыс істеген кездерінде, көптеген мемлекеттік емес ұйымдармен (МЕҰ) орнатылған серіктестік қарым-қатынастарын мақтаныш етеді.
Олардың институционалдық базасы мен ұйымдық мүмкіндіктерін әрі қарай кеңейту үшін, 2012 жылы біз Алматы қ. Орта Азия Еуразия Қоры, Еуропалық Комиссия және Халықаралық Бизнес Акдемиясымен қосыла, «МЕҰ Эксперттік Орталығын» құрдық, және осы ресурсты орталық Қазақстан халқының игілігіне арналған көптеген жобаларды жүзеге асыруға көмектесер, деп сенеміз.
Өзіміздің серіктестерімізбен бірге біз қызық және жасампаз жолдан өттік, сөйтіп, болашақта да олар бізге жәрдемдесер, деп сенеміз. Тек ақылдаса, біз біздің мейірімді ерігімізді қоғам үшін маңызды мәселелерді шешуге бағыттай аламыз.
Қызық және маңызды сұхбат үшін көп рахмет. Біздің редакциямыз, «Шеврон» сияқты компаниялар үлгілері біздің бизнесмендерге қайырымдылықпен айналысуға болады және айналысу керектігін көрсетер, деп сенеді. Сіздердің компанияларыңызға болашақ өркендеушілік, қызметкерлеріңізге денсаулық, қаржылық тұрақтылық және барлық бастауларыңызға табыстық тілейді.
